Souletin o Zuberoan ( vasco : Zuberera ) es el dialecto vasco que se habla en Soule , Francia .
Vasco zuberoano | |
---|---|
Souletin | |
Zuberera | |
Región | Soule , Francia; Roncal-Salazar , España |
Hablantes nativos | (8.700 citado en 1991) [1] |
Familia de idiomas | |
Códigos de idioma | |
ISO 639-3 | bsz (deprecated for eus in 2007)[2] |
Glottolog | basq1250 |
Souletin francés |
Nombre
En fuentes inglesas , a veces se encuentra el término de origen vasco Zuberoan . En vasco estándar , el dialecto se conoce como zuberera (el nombre de la provincia Zuberoa y el sufijo -era que forma la lengua ). Varias formas locales son üskara , xiberera y xiberotarra . En francés, se conoce como souletin . En español , el dialecto se llama souletino o suletino .
Distribución
El dialecto sureño Roncalese se incluyó a veces dentro de Zuberoan. Una variedad de lengua vasca cercana a Zuberoan puede haberse extendido más hacia el este, en los Pirineos Centrales , como lo demuestran los topónimos y los registros históricos sobre los pueblos vascos ( Wascones, qui trans Garonnam et circa Pirineum montem habitant , ' Vascons , que residen más allá de [ río] Garona y alrededor de los Pirineos 'en el Royal Frankish Annals [ cita requerida ] ).
Características
Zuberoan está marcado por influencias del occitano (en particular el dialecto bearnés ), especialmente en el léxico. A diferencia de otros dialectos vascos, que tienen cinco vocales, Zuberoan tiene seis, con un[y] (escrito ü) notablemente perceptible para los hablantes de otras variedades de euskera. Sin embargo, la sexta vocal puede haber sido el resultado de una influencia del cambio de vocal bearnés hace algunos siglos en lugar de ser una vocal antigua perdida en otros dialectos del vasco.
Otra característica distintiva es el uso de formas verbales xuka , una forma de dirección que incluye en los verbos en tercera persona el marcador de interlocutor incrustado en el verbo auxiliar: jin da → jin düxü (él / ella vino → él / ella vino a ti).
Ejemplo
Este ejemplo de la balada "Orreaga" [3] compuesta por Arturo Campion muestra algunas diferencias entre este dialecto y el euskera estándar (euskara batua).
Zuberoan [nota 1] | Euskara batua (euskera estándar) |
---|---|
Yo Gaiherdi da. Errege Karloman Auritz-berrin dago bere armadareki; zelü ülhünian ezta ageri, ez argizagi, ez izarrik; hürrünian sügar handi batzük argitzen die mendiartetan; Frantzesak khantatzen ari dira herrian; Altabizkarreko üngürünetan entzüten dira otsoen izigarriko orroak, eta holatan Üskaldünek zorrozten dütie beren eztenak eta aizkorak Ibañetako harri eta harbochietan.
Ohe saihetsian bereter batek irakurten dü amoriozko khuntü bat; hürrünchiago Arrolan gaitzak argitzen dü bere Dürandal ezpata famatia, eta Türpin archebisko hona ari dá Jinkoaren Ama saintiari othoitzen.
- zer dá gaiazko isiltarzüna hausten dian herots hori? - Jauna, - ihardesten deio bereterrak; - Iratiko, guarida ichasoa beno zabalago, oihaneko ostoak dira aiziak erabilten. - ¡Ah! haur maytia, heriotziaren deihadarra üdüri dik, eta ene bihotza lazten dük.
Argizagirik ez izarrik ezta ageri zelietan; hürrünian sügar handi batzük argitzen die mendiartetan; Frantzesak ló daude Auritz-berrin: Altabizkarreko üngürünetan otsoak orroaz ari dira, eta Üskaldünek zorrozten dütie bere eztenak eta aizkorak Ibañetáko harroketan.
- galdatzen dü berriz Karlomanek, eta bereterrak, loaz egochirik, ezteio ihardesten. - Jauna, - dio Arrolan azkarrak; mendiko ur-turrusta da, Andresaroko artaldiaren marrakak. - Intziri bat üdüri dü, - ihardesten dü Errege Frantzesak. - Egia dá, Jauna, - dio Arrolanek; - herri hunek nigar eglten dü gützaz orhitzen denian.
zelü lürrak argigabe dira; otsoak orrokoz ari dira Altabizkarren; Üskaldünen eztenek eta aizkorek distiatzen die Ibañetako haritzartetan.
- Eztezaket loa bil; suharrak erratzen nai. Zer da herots hori? - Eta Arrolanek, loaz egochirik, ezteio ihardesten. - Jauna, - dio Türpin honak; othoi ezazü, othoi-ezazü eneki. Herots hori Üskaldünen gerla-ahairia dá, eta hau da gure presagio handiaren azken egüna.
Garhaiturik ihesi doa Karloman, «Bere hegats beltz eta kapa gorriareki». Haurrak eta emaztiak dantzan ari dira boztarioz Ibañetan. Ezta atzerik Uskal-Herrian, eta menditarren oihiak heltzen dirá zelietarano. | Yo Gauerdia da. Errege Karloman Aurizberrin dago bere armadarekin; zeru ilunean ez da ageri, ez ilargi, ez izarrik; azúcar urruneano handi batzuk argitzen dira mendi arteetan; Frantsesak kantatzen ari dira herrian; Altabizkarreko inguruneetan entzuten dira otsoen izugarrizko orroak, eta horrela euskaldunek zorrozten dituzte beren eztenak eta aizkorak Ibañetako harri eta harkaitzetan.
Ohe saihetsean bereter batek irakurtzen du amodiozko kontu bat; urrunxeago Arrolan gaitzak argitzen du bere Durandal ezpata famatua, eta Turpin artzapezpiku ona ari zaio Jainkoaren Ama sainduari otoitzen.
- zer da gaueko isiltasuna hausten duen zalaparta hori? - Jauna, - erantzuten dio bereterrak; - Iratiko, itsasoa baino zabalago den, oihaneko hostoak dira haizeak erabiltzen. - ¡Ah! haur maitea, heriotzaren deiadarra irudi dik, eta ene bihotza lazten duk.
Ilargirik ez izarrik ez da ageri zeruetan; azúcar urruneano handi batzuk argitzen dira mendiartetan; Frantsesak lo daude Aurizberrin: Altabizkarreko inguruneetan otsoak orroz ari dira, eta Euskaldunek zorrozten dituzte beren eztenak eta aizkorak Ibañetako arroketan.
- galdetzen du berriz Karlomanek, eta bereterrak, loaz egotzirik, ez dio erantzuten. - Jauna, - dio Arrolan indartsuak; mendiko ur-zorrotada da, Andresaroko artaldearen marrakak. - Auhen bat irudi du, - erantzuten du Errege frantsesak. - Egia da, Jauna, - dio Arrolanek; - herri honek negar egiten du gutaz oroitzen denean.
zeru lurrak argigabe dira; otsoak orroz ari dira Altabizkarren; Euskaldunen eztenak eta aizkorak distiratzen dira Ibañetako haritz arteetan.
- Ez dezaket loa bil; suharrak erretzen nau. Zer da zalaparta hori? - Eta Arrolanek, loaz egotzirik, ez dio erantzuten. - Jauna, - dio Turpin onak; otoitz egin, otoitz egin enekin. Zalaparta hori Euskaldunen gerla-doinua da, eta hau da gure presagio handiaren azken eguna.
Garaiturik ihesi doa Karloman, «Bere hegats beltz eta kapa gorriarekin». Haurrak eta emazteak dantzan ari dira boztarioz Ibañetan. Ez da atzerik Euskal Herrian, eta menditarren oihuak heltzen dira zeruetaraino. |
Notas
- ^ Escrito alrededor de 1880 por Emmanuel Intxauspe.
Referencias
- ^ Souletin en Ethnologue (15ª ed., 2005)
- ^ "bsz | ISO 639-3" . iso639-3.sil.org . SIL Internacional. 2020 . Consultado el 18 de abril de 2021 .
Remedio para la jubilación: Fusionarse con el euskera [eus]
- ^ Campion, A (1971). Orreaga. Balada escrita en el dialecto guipuzcoano, acompañada de versiones a los dialectos bizcaino, labortano y suletino y de diez y ocho variedades dialectales de la region bascongada de Nabarra desde Olazagutia hasta Roncal , Edición separada de La Gran Enciclopedia Vasca, pg 33.