El día es un idioma adamawa del sur de Chad , hablado por unas 50.000 personas al sureste de Sarh . Ethnologue informa que sus dialectos son mutuamente inteligibles, pero Blench (2004) enumera Ndanga, Njira, Yani, Takawa como idiomas aparentemente separados.
Día | |
---|---|
Nativo de | sur de Chad |
Hablantes nativos | (50.000 citado censo de 1993) [1] |
Familia de idiomas | |
Códigos de idioma | |
ISO 639-3 | dai |
Glottolog | dayy1236 |
Las publicaciones de Pierre Nougayrol y las notas de campo de Day de la década de 1970 constituyen casi todos los materiales disponibles en el idioma de Day. [2] [3] [4]
Güldemann (2018) señala que Day tiene pocas características morfológicas y léxicas que son típicas de Níger-Congo y, por lo tanto, no se puede clasificar con certeza. [5]
Léxico
Algunos nombres de peces en el día: [6]
Día (Bouna) | Nombre científico |
---|---|
gagá | Chrysichthys auratus |
jí yēē | Hepsetus odoe |
gurú | Heterobranchus bidorsalis |
bɔ́gɔ̀ | Heterotis niloticus |
sɔ̄rɔ̄ŋ | Ophiocephalus obscurus |
jīɲ | Protopterus annectens |
kɔ̀tɔ̀kúnɔ̀ | Tetraodon fahaka |
Otros nombres de animales:
- kòŋní ʔólò ( Pila wernei ), un gasterópodo
Nombres de plantas en el día: [6]
Día (Bouna) | Nombre científico | Familia |
---|---|---|
njīlī | Carissa edulis | Apocynaceae |
vɔ̄r gɔ̀jɔ̀ | Amaranthus viridis | Amaranthaceae |
ndūgū re vōō | Ampelocissus africana / Ampelocissus multistriata | Ampelidáceas |
rív | Annona senegalensis | Annonaceae |
ndáávò | Hexalobus monopetalus | Annonaceae |
hádìsó | Leptadenia hastata | Asclepiadaceae |
mbɔ̄lɔ̄ | Stereospermum kunthianum | Bignoniaceae |
mbéèr | Burkea africana | Caesalpiniaceae |
mōkílàŋ | Cassia sieberiana | Caesalpiniaceae |
kèŋgèlibā | Cassia tora | Caesalpiniaceae |
gív | Daniellia oliveri | Caesalpiniaceae |
pōgō | Detarium microcarpum | Caesalpiniaceae |
jōŋ, njílà | Piliostigma reticulatum / Bauhinia reticulata | Caesalpiniaceae |
sùù | Tamarindus indica | Caesalpiniaceae |
kʷéygírá | Gynandropsis gynandra | Capparidaceae |
ɲíí dāŋ | Vernonia sp. | Asteraceae |
gɔ̀ɔ̄ɲɔ̀ | Cochlospermum tinctorium | Cochlospermaceae |
ŋīmí yēē | Merremia sp. | Convolvuláceas |
bón | Combretum glutinosum | Combretaceae |
kíbāná, kɔ̄r dàr | Combretum sp. | Combretaceae |
rɔ̀gɔ̀ | Terminalia sp. | Combretaceae |
pálpùū (ré) vōō | Commelina benghalensis | Commelinaceae |
pálpùū (ré) táná | Commelina forskaolii | Commelinaceae |
ɗàlá | Citrullus vulgaris | Cucurbitáceas |
jɔ̀gɔ́ | Citrullus vulgaris / Colocynthis vulgaris | Cucurbitáceas |
kùsú ŋín yēē | Cucumis melo var. agrestis | Cucurbitáceas |
kùsú | Cucumis sativus | Cucurbitáceas |
rùúŋ | Cucurbita pepo | Cucurbitáceas |
ŋúù | Lagenaria siceraria / Lagenaria vulgaris | Cucurbitáceas |
njòrò / gìndɔ́gɔ̀ (ɲíí ndògō) | Momordica charantia | Cucurbitáceas |
bēɲ mbɔ̀rɔ́ŋ | Bulbostylis sp. | Cyperaceae |
gāgrā | Himenocardia ácida | Euphorbiaceae |
kùmɔ̄ | Jatropha curcas | Euphorbiaceae |
báná mbéèr | Burkea africana / Amblygonocarpus schweinfurthii | Euphorbiaceae |
ŋòórkúmɔ̀ | Combretum glutinosum | Euphorbiaceae |
mbɔ̀r | Vitellaria paradoxa | árbol |
kɔ̀ndì | Himenocardia ácida | árbol |
sàkàrāàn | Cenchrus biflorus | Poaceae |
gàlā táná | Cymbopogon giganteus | Poaceae |
bànjá | Dactyloctenium aegyptiacum | Poaceae |
mbáà | Eleusine coracana var. estriado | Poaceae |
tērīm / tērēm | Eragrostis cylindrica | Poaceae |
kítíkáŋlá | Eragrostis tremula | Poaceae |
colina | Imperata cylindrica | Poaceae |
insecto | Pennisetum gibbosum | Poaceae |
kàmsà, gɔ̀jɔ̀ | Sorghum caudatum var. colorans | Poaceae |
kōró mīɲ | Sorghum caudatum var. feterita | Poaceae |
kōró dúŋ-nú | Sorghum elegans var. elegans | Poaceae |
mbùl | Sorgo guineense var. involutum | Poaceae |
ʔɔ́r (tōō-rɔ̄) | Sorgo guineense var. centelleos | Poaceae |
sīɲ bìì | Sorghum mellitum var. mellitum | Poaceae |
tíɲā | Sorghum membranaceum var. firmius | Poaceae |
mbàtì kóò (var. indurata ), mbàtì kóò mānjā | Zea mays | Poaceae |
gēr tōō-rɔ̄ | Andropogon sp. | Poaceae |
ndàgə̰̀mɔ̀ tèmbè | Brachiaria sp. | Poaceae |
bɔ̀gɔ́ gàà | Microprotus sp. | Poaceae |
dàlà, sīɲ ndìlà | Sorgo sp. | Poaceae |
kīnāvò, vòò | Ceiba pentandra | árbol |
hijo | Vitellaria paradoxa | árbol |
kò̰ kūū | Espárragos africanos | Liliáceas |
hə̰̄ | Dipcadi longifolium | Liliáceas |
ŋìrà bò̰ dàná | Gloriosa simplex | Liliáceas |
dúú | Asper del hibisco | malváceas |
dúú dí njàgá | Urena lobata | malváceas |
ɗènjī, ŋùúrkútū | Strychnos spinosa | Loganiaceae |
kítíjàlà | Cissampelos mucronata | Menispermaceae |
kò̰ tōō-rɔ̄ | Acacia sieberiana | Mimosaceae |
mbéèr | Amblygonocarpus schweinfurthii | Mimosaceae |
lēl | Parkia biglobosa | Mimosaceae |
sáàm | Prosopis africana | Mimosaceae |
lòò kéré | Gisekia pharnaceoides | Molluginaceae |
yāá yēē | Boerhavia repens | Nyctaginaceae |
sìɲá | Ficus sp. | Moraceae |
tírāáɲ | Afrormorsia laxiflora | Papilionaceae |
sōō dìm | Arachis hypogaea | Papilionaceae |
mbámbàāl | Erythrina sigmoidea | Papilionaceae |
gìndī gē | Mínimos de Rhynchosia | Papilionaceae |
rēɲ ré táná | Tephrosia bracteolata | Papilionaceae |
nɔ́n dɔ́gɔ̀ | Tephrosia lupinifolia | Papilionaceae |
sàà bíí, sàà bāná, sàà tōō-rɔ̄ | Vigna catjang var. sinensis | Papilionaceae |
soo | Voandzeia subterránea | Papilionaceae |
hòg mbúŋ | Sesamoides ceratotheca | Pedaláceas |
sɔ̀n tōō-rɔ̄ | Sesamum indicum | Pedaláceas |
sɔ̀n pùū | Sesamum radiatum | Pedaláceas |
tàv | Securidaca longipedunculata | Polygalaceae |
bònò | Polypterus bichir | Polygalaceae |
kírùgjú | Portulaca oleracea | Portulacaceae |
ŋūtā | Sarcocephalus esculentus | Rubiaceae |
hòg nām vàrā | Solanum sp. | Solanáceas |
gìmī ré táná | Melochia corchorifolia | Esterculiáceas |
hijo | Vitellaria paradoxa / Butyrospermum parkii | Sapotaceae |
hòg gìtì kàrā | Corchorus tridens | Tiliaceae |
bɔ̄r | Grewia mollis | Tiliaceae |
gìmī ré vōō | Triumfetta pentandra | Tiliaceae |
kóg / kóò kɔ̀ɔ̄l | Triumfetta sp. | Tiliaceae |
laɲ yāā bārá | Tribulus terrestris | Zygophyllaceae |
Referencias
- ^ Día en Ethnologue (18a ed., 2015)
- ↑ Nougayrol, Pierre. 1979. Le day de Bouna (Tchad), I: phonologie, syntagmatique nominale, synthématique. (Bibl. De la SELAF (Société des Etudes Linguistiques et Anthropologiques de France), 71-72.) París: París. 174pp.
- ↑ Nougayrol, Pierre. 1980. Le Day de Bouna (Tchad), II: Lexique Day-Français, Index Français-Day. (Société d'Études Linguistiques et Anthropologiques de France, 77-78.) París: Centre National de la Récherche Sciéntifique. 176pp.
- ^ Nougayrol, P. 1977. Éléments de phonologie du day de Bouna. En Caprile, J.-P. (ed.), Études phonologiques tchadiennes, 213-231. París: SELAF.
- ↑ Güldemann, Tom (2018). "Lingüística histórica y clasificación de lenguas genealógicas en África". En Güldemann, Tom (ed.). Las lenguas y la lingüística de África . Serie El mundo de la lingüística. 11 . Berlín: De Gruyter Mouton. págs. 58–444. doi : 10.1515 / 9783110421668-002 . ISBN 978-3-11-042606-9.
- ↑ a b Nougayrol, Pierre. 1980. Le Day de Bouna (Tchad), II: Lexique Day-Français, Index Français-Day . Société d'Études Linguistiques et Anthropologiques de France, 77-78. París: Centre National de la Récherche Sciéntifique.
- Roger Blench, 2004. Lista de idiomas Adamawa (ms)